Антиблок систем

Хянах самбар дээрх
АБС-ийн таних тэмдэг

Антиблок систем (англ. anti-lock braking system, ABS, товчлол: АБС) гэдэг нь техникийн систем бөгөөд энэ нь автомашины явалтын аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэх болон дугуйн гүйлтийн талбайн элэгдэлтийг багасгах зориулалттай систем юм. Антиблок гэдэг үг нь автоматаар блоклох буюу түгжихийг хориглох гэсэн утгатай ба үүнийг ихэвчлэн тээврийн хэрэгсэлд хэрэглэдэг. Мөн галт тэрэг болон нисэх онгоцны явах ангид хэрэглэх нь ч бий.

АБС нь тоормос гишгэх үед дугуйнуудын эргэлтийг түгжин зогсоох тоормосны даралтыг бууруулах үйлчилгээтэй ажиллана. Ингэснээр автомашин болон онгоц нь тоормос гишгэсэн үед ч жолоодох боломжтой болон явж буй мөрнөөс гарахгүй байх бололцоог олгодог. Үүнээс гадна энэ систем нь дугуйн хий эргэлтийг тохируулсанаар нойтон зам дээр тоормосны замыг багасгадаг. Харин хуурай болон сул шороотой зам дээр эсрэгээр буюу тоормосны замыг уртасгах талтай байдаг. 

Түүх

1903 онд францын Паул Алло төмөр замын тээврийн хэрэгсэлд зориулсан тоормосны хүчийг тохируулагчийн патентыг бүртгүүлсэн байдаг.^[1][2] 1928 онд германы зохион бүтээгч Карл Вэссел авто тээврийн хэрэгсэлд зориулсан тоормосны хүч тохируулагчийн патентыг өөртөө авав.^[3][4] Мөн түүнчлэн Роберт Бош 1936 онд "Тээврийн хэрэгслийн дугуйг хатуу тоормослохоос сэргийлэх төхөөрөмж" гэх бүтээлдээ патент авчээ.^[5][6] Фриц Оствалд 1940 онд цахилгаан механикийн ажиллагаа бүхий тоормосны хүчийг тохируулагчийг танилцуулсан ба тэрбээр энэ төхөөрөмжөө туршилтаар ажиллагааг нь шалгасан байна.^[7]

Хамгийн анхны тоормосыг блоклохоос хориглогчийг Америкийн Нэгдсэн Улсын зохион бүтээгч Винсент Хуго Бендикс агаарын тээврийн хэрэгсэлд туршжээ. Нисэх онгоц нь газардах үедээ өндөр хурдтай байх тул энэ үед нь тоормослоход газардлагын эгнээнээс гарахгүй зогсох ёстой юм. 1952 оноос эхлэн олон тооны зэвсэгт хүчний болон тээврийн зориулалт бүхий агаарын тээврийн хэрэгсэлд Данлоп Рабберийн хөгжүүлсэн Максарет-Анти-Скидээр тоноглох болов.^[8] 1961 онд германы зохион бүтээгч Герхард Бахманн дүүжин тээврийн хэрэгсэлд зориулсан тоормосны хориглогчийн системийн патентыг авчээ.^[9] Энэ систем нь дүүжин кабиныг тоормослох үед савлахаас хамгаалах ёстой юм. Түүнийг Айбзеен дүүжин галт тэргэнд анх удаа хэрэглэсэн гэж бөгөөд энэ нь дэлхийд цорын ганц гэж тооцогддог.

Эх сурвалж

1. Patent US845633A: Brake for vehicles.
2. Hans-Rolf Reichel: Elektronische Bremssysteme. S. 43.
3. Patent DE492199C: Bremskraftregler, insbesondere für Kraftfahrzeuge.
4. Hans-Rolf Reichel: Elektronische Bremssysteme. S. 44.
5. Patent DE671925C: Vorrichtung zum Verhüten des Festbremsens der Räder von Fahrzeugen. Angemeldet am 15. September 1936, veröffentlicht am 16. Februar 1939, Anmelder: Robert Bosch GmbH. 
6. Bosch.com: 50 Jahre Bosch — ABS-Geschichte. Robert Bosch GmbH
7. Hans-Rolf Reichel: Elektronische Bremssysteme. S. 49. 
8. www.aviationancestry.com. Dunlop Maxaret Anti-Skid.  
9. Patent DE1252228B: Steuerung einer Tragseilbremse für Drahtseilbahnen. Angemeldet am 30. März 1961, veröffentlicht am 19. Oktober 1967, Anmelder: Pohlig-Heckel-Bleichert Vereinigte Maschinenfabriken Aktiengesellschaft, Erfinder: Gerhard Bachmann et al.