Цагариг жийргэвч

Харьцангуй нарийн цагариг
жийргэвчүүд

Цагариг жийргэвч буюу цагариг хэлбэртэй жийрэг резин (О-Цагариг гэж бас нэрлэдэг) нь цагариг хэлбэртэй жийрэглэх зориулалт бүхий резинэн эд анги юм. О-Цагариг гэдэг нэр нь түүний бөөрөнхий буюу цагариг хэлбэрийн хөндлөн огтлолоос хамааран бий болсон нэршил юм. О-Цагариг нь олон улсын техникийн стандарт ISO 3601 стандартчилагдсан. Германд энд жийрэг резин нь DIN ISO 3601 гэсэн стандартын дагуу үйлдвэрлэгддэг.

Үйлдвэрлэл

Энэ төрлийн жийрэг резин үйлдвэрлэх нь түүний энгийн бөөрөнхий хийцээс шалтгаалан үйлдвэрлэх ажиллагаа их хялбар. Үйлдвэрлэх тоо хэмжээ бага үед түүнийг шахаж цутгах (Injection Moulding) машинаар гүйцэтгэх ба хэрэв өндөр өртөг бүхий резин хэрэглэх бол түүнийг даралтаар хэвлэх (Compression Moulding) машин хэрэглэдэг. Ашиглалтын нөхцөл болон шаардлагаас хамааран ( Жишээ нь: төрөл бүрийн тос, хүчил, халуун, вакуум битүүмжлэл, эсвэл өөx гэх мэт) өөр өөр төрлийн материалаар жишээлбэл: төрөл бүрийн каучук, полиэтилен эсвэл политетрафлоурэтилен-ээр хийдэг. Зарим тохиолдолд металлаар ч хийдэг ба энэ харьцангуй цөөн тохиолддог (жишээ нь: цөмийн реакторт хэрэглэх жийрэг эсвэл өндөр температурын ажиллаx сувгийн систем гэх мэт). 

Ажиллагааны үндсэн зарчим

Харьцангуй бүдүүн цагариг
жийргэвчүүд

Цагариг хэлбэрийн хөндлөн огтлолоос хамааран О-цагариг өөрийн тэнхлэгийн дагуу (axial) мөн босоо тэнхлэг дагуу (radial) жийрэглэх үүрэгтэй. О-цагариг резинийг угсрах явцад шахалтаас шалгаалан түүний дээрх чиглэлд жийрэглэх үүргийг гүйцэтгэдэг. Хэр сайн жийрэг болох нь анхны шахалт (угсраx үеийн шаxалт) болон дараагийн системийн даралтын (жишээ таглаад боолтоор боох) хүчнээс хамаарна. Тиймээс жийрэг болох хэсэгт тооцоолсноос илүү даралттай байна гэсэн үг.

Хэрэглээ

О-цагариг резинийг бүх техникийн салбарт хэрэглэx ба ялангуяа авто болон машин үйлдвэрлэлийн салбарт өргөн хэмжээгээр хэрэглэдэг. Жишээлбэл гэр ахуйд гэхэд усны цоргонд угсарсан байдаг. Ихэнx тохиолдолд статик жийрэг болгон хэрэглэнэ. Статик хэрэглээний жийргийг дотор нь тэнхлэгийн дагуу (аxиал)-статик мөн босоо тэнхлэг дагуу (радиал)-статик жийрэг хэмээн хоёр ангилж авч үздэг. Эхний тохиолдлын жишээ гэвэл цилиндрийн жийрэг резин эсвэл усны хоолойн жийрэг резин орно. Дараагийн тохиолдол буюу босоо тэнхлэг дагуу (радиал)-статик жийрэгт төмөр хавтангуудын хоорондын жийрэг гэх мэт.

Стандарт хэмжээс

Цагариг жийргэвч резиний динамик
хэрэглээний жишээ (зүсэлт хийсэн бүдүүвч зураг)
болох хөндлөн огтлолын зураг.

О-цагариг резин нь үндсэн хэмжээс нь "дотор талын диаметр × хөндлөн огтлол талбай", жишээлбэл 10 × 1,0 мм. О-цагариг резинийг янз бүрийн диаметртэйгээр стандартчилан үйлдвэрлэдэг. Үүнд хөндлөн огтлол талбайн хэмжээ (цагариг материалын хөндлөн огтлол) 0,35 мм – 40,00 мм хүртэл байж болно. Хамгийн жижиг хэмжээтэй жийрэг резинийг Швейцарын цагны үйлдвэрт хэрэглэдэг ба түүний хэмжээс нь 0,7 × 0,2 мм-н хэмжээтэй байна. Дотор талын диаметр нь хэрэглээнээсээ хамаарч метрийн хэмжээстэй ч байж болдог (цэвэр, бохир усны хоолойн жийрэг). Хамгийн том хэмжээстэй цагариг резинийг сансар судлалын дуран болон атомын цахилгаан станцын цөмийн реакторт хэрэглэдэг бөгөөд тэдгээрийн дотор талын диаметр нь 10 метр гаран байдаг. Германы DIN 3771-1:1984-12 гэсэн стандартаар дотор талын диаметрийн хэмжээс 1,8 мм – 17 мм хүртэл хөндлөн огтлолын талбай 1,8 мм-ийн хэмжээстэй. Хэрэглээнээс хамаарч дотоод диаметрийн шатлалын жишээ 6,0 / 6,3 / 6,7 / 6,9 / 7,1 / 7,5 мм. 14,00–38,7 мм гэсэн хэсэгт цагариг материалын хөндлөл огтлол 2,65 мм хэмжээтэй, 18–200 мм хэсэгт 3,55 мм цаашлаад 670 × 7 мм хүртэл байна.

Тосолгоо

Цагариг жийргэвчийг байнга хөдөлгөөнтэй байх эд ангид хэрэглэх тохиолдолд жийргэвчээ тосолбол түүний ашиглалтын хугацааг хамаагүй илүү сунгадаг. 

Зарим тохиолдолд жийргэвч цагаригийг үйлдвэрээс нь маш нарийн тараасан байдалтай тосолсон байдаг бөгөөд энэ нь ашиглалтын явцад ачаалагдах гадаргуу руу материалын бэлдсэн зайв завсраар гарч ирэн тослогдож байдаг. Өөр тохиолдол нь амархан арчигдахгүй, өтгөн тосолгооны материалыг цагариг жийргэвчид түрхэн, тодорхой хугацаанд тостой байх нөхцлийг бүрдүүлнэ. Бусад тохиолдолд тухайн жийрэг резинийг угсрах үедээ цагариг жийргэвч болон түүнийг суулгах гэж буй эд ангийн ханыг тослох ба тодорхой хугацааны дараа явцын дундах засварын ажлын үед шинийг солих боломжтой. Энэ зорилгоор угсрах ажилд зориулагдсан тосолгооны тос байх ба энэ тосыг ихэнх жийрэг резин тэсвэрлэх чадвартай юм.

Цахим холбоос

• Цагариг жийргэвчийн гарын авлага. (PDF; 214 хуудас; 10,6 MB, англи хэлээр)

Нимгэн төмөр

Нимгэн төмөр гэдэг нь өнхрүүлэн элдсэн металл бүтээгдхүүнийг хэлэх бөгөөд түүнийг хавтан байдлаар нийлүүлдэг. Бараг бүх металлыг нимгэн хавтан болгон боловсруулах боломжтой. Маш нарийн нимгэн төмрийг (энэ төрлийн нимгэн төмөр нь 60 µм-ээс бага зузаантай) ялтсан металл гэж нэрлэдэг ба үүнд жишээлбэл хөнгөнцагаан ялтсан цаас эсвэл ялтсан алт зэрэг байна. 

Эхний бүтээгдэхүүн

Металл гулдмайн агуулах

Нимгэн төмөр үйлдвэрлэхийн тулд эхлээд түүнд зориулан бэлдсэн гулдмай хэрэгтэй. Энэ гулдмайг цулаар нь цутгах эсвэл татаасан цутгамалын аргаар үйлдвэрлэн гаргадаг.

Нимгэн төмрийн төрөл

Ган нимгэн төмрийг түүний шинж чанараас нь хамааруулан ялгана. Гэхдээ ихэнх тохиолдолд түүний зузаанаар нь хуваан ангилдаг. 

Зузаан багатай нимгэн төмөр

Нимгэн төмрийн боловсруулалт

Зузаан багатай нимгэн төмөрт 3 мм-ээс бага зузаантай хавтангууд орно. Ийм төрлийн зузаантай төмрийг халуун эсвэл хүйтнээр нь элдэн боловсруулах ба ихэнх тохиолдолд хэлбэрт оруулан ашиглах зорилгоор хэрэглэнэ. Ямар гангийн төрөл байгаагаас нь хамааруулан эдгээр нимгэн төмрийг цагаан тугалга, цайр, зэс, никель, будаг, эмульс болон хуванцараар зэврэлтээс хамгаалан бүрнэ. Энэ нимгэн төмрийг хавтан болон хуйлсан ороомог хэлбэрээр нийлүүлдэг. Мөн түүнчлэн зузаан багатай нимгэн төмрийг дотор нь түүний суналтаас нь хамааруулан ангилсан байдаг. 3мм хүртэлх зузаантай нимгэн төмрийг ашигладаг үндсэн гурван салбар бий:

1. Автомашин үйлдвэрлэл ≈ 42 %
2. Төмөр-, нимгэн төмөр- болон металлын аж үйлдвэр ≈ 20 %
3. Цахилгааны техникийн үйлдвэрлэлд ≈ 15 %

Зузаан ихтэй нимгэн төмөр

Үүнд 3 мм-ээс 175 мм хүртэл зузаантай төмөр хавтангууд орно. Зузаан багатай нимгэн төмрөөс ялгагдах ялгаа нь хуйлан ороох боломжгүй зөвхөн хавтан байдлаар хийгддэг. Үйлдвэрлэх технологийн хувьд халуунааар нь элдэн боловсруулна. 

Нимгэн төмрийн стандарт хэмжээс

Дөрвөлжин хэлбэртэйгээр зүсэж бэлдсэн стандарт хэмжээс бүхий хавтангуудыг дараах хэмжээсүүдээр стандартлан хуваана.

• жижиг хэмжээст хавтан төмөр 1000  мм x 2000  мм, хэвийн хэмжээст нимгэн төмөр хавтан ч гэнэ
• дунд хэмжээст хавтан төмөр 1250  мм x 2500  мм
• том хэмжээст хавтан төмөр 1500  мм x 3000  мм

Үүнээс гадна дараах стандарт хэмжээс бүхий нимгэн төмрүүд ч байна.

Стандарт хэмжээс (миллиметрээр)

Өргөн × Урт	Урт / Хэт урт хэмжээстэй
2.000 × 6.000	8.000 / 12.000
2.500 × 6.000	8.000 / 12.000
3.000 × 6.000	8.000 / 12.000
3.500 × 7.000	14.000
4.000 × 12.000	16.000